Ngày xưa, có một ông
vua
Rabindranath Tagore
"Ngày xửa ngày xưa có một
ông vua"
Khi chúng ta c̣n thơ ấu, không cần phải biết ông vua
trong câu chuyện thần tiên đó là ai. Cũng không cần phải biết vị vua tên gọi
là Shiladitya hay Shaliban, ông ta sống ở Kashi hay Kanauj. Cái điều làm cho
trái tim của một cậu bé lên bảy đập rộn ră, rộn ră với niềm hân hoan, là một
chân lư tối thượng, một sự thật trong tất cả những sự thật: "Ngày xưa có một
ông vua".
Nhưng độc giả thời hiện đại này th́ ngày càng đ̣i hỏi
sự chính xác. Khi họ nghe một lời dẫn nhập câu chuyện như vậy, ngay lập tức
họ có ư dè bĩu và nghi ngờ. Họ dùng ngọn đèn pha của khoa học soi vào truyền
thuyết mờ ảo ấy và hỏi ngay: "Vị vua nào?"
Những người dẫn chuyện đành phải trở nên chi li hơn.
Họ không c̣n hài ḷng với kiểu mập mờ cũ "Có một ông vua" nữa, mà làm ra vẻ
sâu sắc nghiêm trọng và bắt đầu: Có một ông vua tên là Ajatasatru"
Tuy nhiên tính ṭ ṃ của độc giả không dễ ǵ được thỏa
măn. Anh ta nháy mắt với tác giả sau cặp mắt kiếng khoa học và hỏi lại lần
nữa: "Ajatasatru nào?"
"Mọi cậu bé đều biết", tác giả tiếp tục, "rằng có
nhiều Ajatasatru. Người đầu tiên sinh ra vào thế kỷ 20 trước công nguyên, và
chết yểu ở khi mới được hai năm tám tháng tuổi. Tôi rất tiếc rằng không thể
t́m thấy từ bất kỳ một nguồn gốc xác đáng nào một hồ sơ chi tiết về vương
triều của vị này. Ajatasatrus thứ hai được các sử gia biết khá rơ. Nếu bạn
tham khảo Bách khoa Thư về Lịch sử bản mới…"
Vào lúc này những mối nghi ngờ của độc giả thời hiện
đại đă tan biến. Anh ta cảm thấy có thể an tâm tin tưởng vào tác giả. Anh tự
nói với ḿnh: "Giờ đây chúng ta sẽ có một câu chuyện mang cả hai tính cách
tân và tư liệu"
A! Tất cả chúng ta đều thích bị lừa dối làm sao. Chúng
ta có một nỗi sợ hăi bí mật đó là bị cho là ngu dốt. Và rốt cuộc chúng ta
kết thúc nỗi sợ hăi đó cũng bằng sự vô minh, chỉ có điều là chúng ta đă thực
hiện điều này theo một con đường dài và ḷng ṿng.
Có một ngạn ngữ Anh: "Đừng hỏi tôi điều ǵ, tôi sẽ
không nói dối bạn". Đứa trẻ lên bảy đang lắng nghe câu chuyện thần tiên
tuyệt đối chăm chú; cậu bé nén những câu hỏi của ḿnh lại trong khi câu
chuyện đang được kể. V́ vậy những sự lừa dối nguyên sơ và vén khéo vẫn c̣n
trần trụi và ngây thơ như một đứa bé; minh bạch như chân lư, trong sáng như
những bóng bọt. Nhưng những lời dối trá nặng nề và thông thái của những con
người hiện đại chúng ta đă khoác lên sự thật những rèm che trướng phủ. Và
nếu có khám phá ở bất kỳ nơi nào một lổ thủng nhỏ bé nhất của sự lừa dối,
độc giả sẽ quay ngoắt đi với một thái độ phẫn nộ kiểu cách, c̣n tác giả sẽ
bị mất uy tín.
Khi chúng ta c̣n trẻ, chúng ta cảm nhận được tất cả
những điều thuần khiết; và chúng ta có thể khám phá những tinh túy này trong
một câu chuyện thần tiên bằng một thứ khoa học chính xác của riêng chúng ta.
Chúng ta chẳng bao giờ quan tâm đến những điều vô dụng của kiến thức như
vậy. Chúng ta chỉ quan tâm đến lẽ phải. Và những trái tim non nớt của chúng
ta biết rơ Cung Điện Chân Lư bằng Pha Lê nằm ở đâu và đi đến đó bằng cách
nào. Nhưng ngày nay chúng ta chờ đợi những trang giấy với những thông tin
thực tế, trong khi chân lư chỉ đơn giản là thế này:
"Có một ông vua"
Tôi nhớ rất rơ cái buổi chiều ở Calcutta khi câu
chuyện thần tiên ấy bắt đầu. Mưa băo không ngớt. Toàn bộ thành phố bị ngập
lụt. Trong đường hẽm nước ngập đến đầu gối. Tôi tràn trề hy vọng, gần như
tin chắc rằng gia sư của tôi sẽ không đến được chiều hôm đó. Tôi ngồi trên
chiếc ghế trong một góc của hàng hiên và nh́n xuống con đường, với trái tim
càng lúc càng rộn ràng. Từng phút chăm chú nh́n ra mưa, và khi mưa bắt đầu
dịu hơn tôi cầu nguyện bằng tất cả sức lực: Lạy trời, hăy mưa nữa cho qua
bảy giờ rưỡi". Bởi v́ tôi sẵn ḷng tin rằng mưa chẳng cần thiết cho điều ǵ
khác ngoài việc bảo vệ một đứa bé yếu đuối trong một góc ở Calcutta thoát
khỏi những khắc nghiệt cực kỳ của vị gia sư , một buổi tối. Nếu không v́ để
đáp lại lời nguyện cầu của tôi, dù sao đi nữa th́ cũng thuận theo những luật
lệ của thiên nhiên, mưa vẫn không ngừng.
Nhưng, lạy thánh A La! Không phải gia sư của tôi đó
chứ.
Chính xác đến từng phút, tại góc cua của con hẽm, tôi
thấy cái dù của ông đang đến gần. Cái bong bóng vĩ đại của niềm hy vọng vỡ
tan trong ḷng tôi, trái tim tôi tan nát. Đích thực, nếu có sự trừng phạt
tội lỗi sau khi chết, th́ gia sư của tôi sẽ tái sinh thành tôi và tôi sẽ tái
sinh thành gia sư của tôi.
Ngay khi tôi thấy chiếc dù của ông, tôi chạy ào vào
pḥng mẹ tôi. Mẹ và bà ngoại đang ngồi đối diện nhau đánh bài dưới ánh sáng
một ngọn đèn. Tôi chạy vào pḥng ném ḿnh lên giường bên cạnh mẹ tôi và nói:
"Mẹ ơi, gia sư đến, mà con nhức đầu quá; Con không thể
nghỉ học ngày hôm nay sao mẹ?"
Tôi hy vọng không một đứa trẻ nào ở tuổi non nớt được
phép đọc câu chuyện này, và tôi thành tâm mong muốn câu chuyện này không
được sử dụng trong sách giáo khoa hoặc sách vỡ ḷng trong các trường học.
Bởi v́ điều tôi đă làm thật là quá tồi tệ, và dù vậy tôi cũng không nhận một
sự trừng phạt nào. Ngược lại, cái tính tai quái của tôi lại được tưởng
thưởng một cách xứng đáng.
Mẹ nói với tôi: "Được rồi", và quay sang người hầu và
nói: "Hăy bảo với gia sư là có thể về nhà".
Thật vô cùng dễ hiểu rằng mẹ không hề nghĩ tôi ốm
nghiêm trọng khi mẹ tiếp tục chơi bài như trước và không chú ư ǵ thêm. Và
tôi cũng vùi đầu vào trong gối, cưỡi với trái tim măn nguyện. Mẹ tôi và tôi
hiểu nhau rất rơ.
Nhưng ai cũng biết thật khó làm sao khi một đứa trẻ
bảy tuổi phải giả vờ ốm trong một thời gian dài. Khoảng sau một phút, tôi
túm lấy bà và nói: "Bà ơi, kể cháu nghe một câu chuyện đi".
Tôi phải yêu cầu nhiều lần. Bà và mẹ cứ tiếp tục chơi
bài và không để ư ǵ. Cuối cùng Mẹ nói với tôi: "Nhóc con, đừng quấy rầy.
Đợi đến khi chơi xong đă". Nhưng tôi cứ nài nỉ: "Bà ơi, kể cho cháu nghe một
câu chuyện đi". Tôi bảo mẹ có thể chơi tiếp vào ngày mai, nhưng mẹ phải để
bà kể tôi nghe một câu chuyện ngay lúc ấy.
Cuối cùng mẹ ném những quân bài xuống và nói: "Tốt hơn
là mẹ nên chiều theo ư nó. Con không thể nào quản được nó". Có lẽ trong đầu
mẹ lúc đó là mẹ sẽ không phải kèm cặp mệt nhọc vào ngày mai, c̣n tôi buộc sẽ
phải trở về với những bài học ngốc nghếch kia.
Ngay khi mẹ đồng ư, tôi chạy ngay đến bà. Tôi nắm lấy
tay bà, hân hoan nhảy múa, kéo bà vào trong mùng. Tôi vồ lấy chiếc gối trong
sự cuồng nhiệt, nhảy lên nhảy xuống trong thích thú, rồi tôi trầm tĩnh hơn
một chút và nói: "Kể đi bà, kể một câu chuyện đi bà!"
Bà tiếp tục: "Và nhà vua có một hoàng hậu". Thật là
hay khi bắt đầu như thế. Vị vua chỉ có duy nhất một hoàng hậu.
Thường thường th́ những vị vua trong các chuyện thần
tiên có rất nhiều hoàng hậu. Và bất cứ khi nào chúng ta nghe nói đến có hai
người vợ là trái tim ta đă bắt đầu trĩu xuống. Chắc chắn sẽ có một người gặp
bất hạnh. Nhưng trong câu chuyện của bà th́ mối nguy hiểm đó đă qua. Nhà vua
chỉ có một hoàng hậu. Tiếp theo đó chúng ta nghe rằng nhà vua không có con
trai. Lúc bảy tuổi, tôi đă không nghĩ rằng có điều ǵ phiền hà đối với một
người đàn ông không có con trai. Vị vua chỉ có một trở ngại duy nhất đó.
Chúng ta không hăm hở lắm khi nghe rằng nhà vua đă ra
đi vào rừng để hành xác mong cầu một đứa con trai. Duy chỉ có một điều có
thể làm cho tôi phải đi vào rừng sâu đó là trốn chạy khỏi vị gia sư!
Nhưng nhà vua đă để lại hoàng hậu và đứa con gái nhỏ,
một người sau đó sẽ lớn lên thành một công chúa xinh đẹp.
Mười hai năm trôi qua, nhà vua vẫn tiếp tục sống đời
khổ hạnh, và không bao giờ nghĩ ǵ về đứa con gái xinh đẹp của ḿnh. Công
chúa đă đến lứa tuổi thanh xuân rực rỡ của nàng. C̣n hoàng hậu th́ héo hon
trong nỗi buồn và than khóc: "Con gái ngọc ngà của ta sẽ phải chết già mà
không ai đến rước ư? Ôi chao, số phận của ta mới hẩm hiu làm sao"
Thế rồi hoàng hậu gởi một thơ đồng đến gặp nhà vua,
khẩn khoản hăy ngài trở về một đêm và dùng một bữa tiệc trong cung điện. Và
nhà vua đồng ư. Hoàng hậu đích thân nấu các món ăn vô cùng kỹ lưỡng, sáu
mươi tư món ăn; đặt nơi ngự tọa bằng gỗ đàn hương; đồ ăn thức uống được bày
trong những đĩa vàng, ly bạc. Công chúa đứng ở phía sau với chiếc quạt lông
công trên tay. Nhà vua, sau mười hai năm vắng mặt, giờ đây đă về nhà, và
công chúa phe phẩy chiếc quạt, sáng ngời cả căn pḥng với vẻ đẹp rực rỡ của
nàng. Nhà vua cứ nh́n măi khuôn mặt công chúa và quên cả dùng bữa.
Cuối cùng ngài hỏi hoàng hậu: "Này, cô gái mỹ miều như
pho tượng nữ thần bằng vàng là ai vậy? Cô gái ấy là con của ai thế?"
Hoàng hậu dập đầu khóc: "Than ôi, số kiếp tôi mới bất
hạnh làm sao! Bệ hạ không biết con gái của chính ḿnh hay sao?"
Nhà vua giật ḿnh sửng sốt. Cuối cùng ngài nói: "Con
gái nhỏ xíu của ta giờ đă trở thành một thiếu nữ rồi đó ư"
"Chứ c̣n ǵ nữa" Hoàng hậu đáp với một tiếng thở dài.
"Bệ hạ không nhớ rằng mười hai năm đă trôi qua rồi sao?"
"Nhưng sao nàng không tính chuyện trăm năm cho nó?"
Nhà vua hỏi.
"Bệ hạ đi xa, " Hoàng hậu đáo. "Làm sao thiếp có thể
t́m thấy một người chồng phù hợp cho nó".
Nhà vua bỗng trở nên vô cùng phấn khích. Ngài nói:
"Người đàn ông đầu tiên ta gặp ngày mai khi ta rời khỏi cung điện sẽ được
cưới công chúa".
Công chúa vẫn tiếp tục phe phẩy chiếc quạt lông công,
và nhà vua cũng dùng xong bữa ngự thiện.
Sáng hôm sau, khi nhà vua ra khỏi cung điện, ngài thấy
con trai của một người Bà la môn đang nhặt cành khô trong khu rừng phía
ngoài cổng của hoàng cung. Cậu bé vào khoảng 7, 8 tuổi.
Nhà vua nói: "Ta sẽ gă con gái của ta cho cậu bé"
Nào ai dám trái lệnh đức vua? Ngay tức khắc cậu bé
được gọi đến và cậu cùng công chúa quàng cho nhau những ṿng hoa cưới.
Đến đoạn này, tôi tiến gần bà hơn và hỏi một cách nôn
nóng: "Rồi sao nữa bà?"
Từ đáy trái tim tôi có một nỗi khao khát vô cùng chính
tôi được thay thế cho cậu bé nhặt củi bảy tuổi tốt phước kia. Trời đêm vang
tiếng mưa rơi lộp độp. Chiếc đèn ngủ bằng đất bên cạnh giường tôi đă lụi
dần. Giọng kể của bà vẫn đều đều tiếp nối câu chuyện. Tất cả những điều đó
đă h́nh thành trong một góc trái tim cả tin của tôi một niềm tin rằng tôi đă
từng nhặt củi trong một sớm b́nh minh tại một vương quốc xa xôi của một v́
vua vô danh nào đó, và trong thoáng chốc đă từng cùng với một nàng công chúa
xinh như Nữ Thần Sắc đẹp trao nhau ṿng hoa cưới. Nàng có dải băng vàng trên
tóc và đôi hoa tai bằng vàng trên tai. Nàng có sợi dây chuyền vàng cùng
những ṿng xuyến bằng vàng, một sợi dây lưng bằng vàng thắt ngang eo và đôi
kiềng vàng kêu leng keng trên đôi chân nàng.
Nếu bà là tác giả của câu chuyện th́ chắc bà phải đưa
ra không biết bao nhiêu là lời giải thích cho câu chuyện nhỏ bé này! Trước
tiên, người ta sẽ hỏi tại sao nhà vua phải ở lại trong rừng mười hai năm?
Thứ hai, tại sao con gái của nhà vua vẫn c̣n chưa nên gia thất trong suốt
thời gian đó? Điều này sẽ được xem như là ngớ ngẩn. Thậm chí công chúa cũng
không một lời phàn nàn bất tuân, mà lẽ ra phải khóc lóc than van về chính
cuộc hôn nhân này. Thứ nhất, điều đó không bao giờ xảy ra. Thứ hai, làm sao
có một cuộc hôn nhân giữa công chúa con của một chiến binh và con trai của
tu sĩ Bà la môn? Độc giả của bà sẽ ngay lập tức tưởng tượng rằng tác giả
đang bí mật tuyên giáo chống lại những tập tục xă hội. Và ắt là họ sẽ ghi
chép.
V́ vậy tôi cầu nguyện bằng cả trái tim rằng bà của tôi
sẽ được tái sinh là người bà lần nữa, và không phải chịu số phận khổ sở như
cháu trai bất hạnh của bà. V́ vậy rộn ră niềm vui và khoan khoái, tôi hỏi
bà: "Rồi sao nữa bà?"
Bà tiếp tục: Thế rồi trong một nỗi khổ sở khôn cùng
công chúa đem người chồng bé nhỏ của ḿnh ra đi, xây một lâu đài thất cung
nguy nga, rồi bắt đầu nuôi dưỡng người chồng hết sức chu đáo.
Tôi nhảy choi choi trên giường gh́ lấy chiếc gối chặt
hơn bao giờ hết và hỏi: "Rồi sao nữa bà?"
Bà tiếp tục: Cậu bé đến trường, học nhiều bài học từ
những người thầy của ḿnh. Khi chàng lớn lên những người bạn cùng lớp bắt
đầu hỏi: "Quư nương xinh đẹp sống cùng với bạn trong lâu đài thất cung là ai
vậy?" Con trai người Bà la môn cũng nôn nóng muốn biết nàng là ai. Chàng chỉ
có thể nhớ một ngày kia chàng từng nhặt củi và một biến cố lớn lao xảy ra.
Nhưng tất cả đă quá lâu, kư ức đă bị xoá mờ.
Bốn hoặc năm năm cứ thế trôi đi. Những người bạn vẫn
luôn hỏi chàng: "quư nương xinh đẹp sống cùng với bạn trong lâu đài thất
cung là ai". Và con trai người Bà la môn từ trường trở về nhà buồn bă nói
với công chúa: "Những bạn học của ta cứ hỏi quư nương xinh đẹp sống trong
lâu đài này là ai mà ta không thể trả lời họ. Hăy nói cho ta biết, hăy nói
đi, người là ai!" Công chúa đáp: "Hôm nay hăy cho qua chuyện đó. Ta sẽ kể
cho người vào lúc khác". Cứ như thế bốn , năm năm nữa lại trôi qua.
Cuối cùng con trai người Ba la môn mất hết kiên nhẫn,
đă nói: "Nếu hôm nay người không nói cho ta biết người là ai, thưa công
nương xinh đẹp, ta sẽ rời khỏi lâu đài này". Thế là công chúa nói: "Ta hứa
chắc sẽ nói cho người vào ngày mai". Ngày hôm sau, ngay khi đi học về con
trai người Bà la môn liền nói: "Nào, hăy kể cho ta biết nàng là ai." Công
chúa nói: "Đêm nay ta sẽ nói cho chàng biết sau bữa ăn tối, khi chàng đi
ngủ".
Con trai người Bà la môn đáp: "Tuyệt lắm"; và chàng
bắt đầu đếm từng giờ trong sự đợi chờ đêm đến. Về phía công chúa, nàng trải
những bông hoa trắng trên chiếc giường bằng vàng, thắp sáng chiếc đèn ngủ
bằng vàng với dầu thơm, trang điểm mái tóc, mặc cho ḿnh một chiếc váy màu
xanh da trời, và bắt đầu tính từng giờ trông đợi đến đêm.
Buổi tối hôm đó khi chồng nàng_ con trai người Bà la
môn đă dùng bữa xong, quá nôn nóng đến nỗi không thể ăn được, và chàng đă
đến bên chiếc giường bằng vàng trong căn pḥng ngủ rắc đầy hoa, chàng nói
với chính ḿnh: "Đêm nay, ta sẽ biết chắc chắn công nương xinh đẹp trong lâu
đài thất cung này là ai ".
Công chúa đă dùng hết bữa ăn mà chồng nàng để lại, rồi
chậm răi bước vào pḥng ngủ. Trong đêm nay nàng phải trả lời câu hỏi, quư
nương xinh đẹp sống trong lâu đài thất cung này là ai. Và khi nàng lên
giường để kể với chàng th́ nàng thấy một con rắn đă ḅ ra khỏi những đóa hoa
và cắn con trai người Bà la môn. Cậu bé- chồng nàng đang nằm trên chiếc
giường đầy hoa với khuôn mặt xám ngoét đă chết.
Tim tôi đập liên hồi, tôi hỏi với giọng tắt nghẹn:
"Rồi sao nữa?" Bà nói: "Thế rồi…"
Thế nhưng, phỏng có lợi ích ǵ khi tiếp tục câu chuyện
này? Nó chỉ dẫn đến những điều càng lúc càng viển vông. Cậu bé bảy tuổi
không biết điều đó, nếu có một điều ǵ "rồi sao nữa" sau cái chết, th́ không
một người bà nào có thể kể cho chúng ta biết được.
Nhưng niềm tin của một đứa trẻ không bao giờ biết đến
sự thất bại, và niềm tin đó sẽ túm lấy áo của người chết và đem chàng trở
về. Thật tổn thương cho cậu bé khi phải nghĩ rằng một câu chuyện trong buổi
chiều vắng bóng gia sư bỗng dưng lại kết thúc như vậy. V́ vậy bà ngoại lại
phải tái hồi câu chuyện từ đoạn căn pḥng ngủ đă đóng cửa vĩnh viễn bởi cái
Kết thúc tuyệt đẹp; nhưng bà đă làm việc đó thật đơn giản: chỉ đơn thuần là
cho thi thể trôi bồng bềnh nơi một bè chuối trên ḍng sông, và thêm vài câu
thần chú được đọc lên bởi một thầy phù thủy. Nhưng trong cái đêm mưa tầm tă
và trong ánh đèn leo lét, cái chết đă mất đi sự kinh hoàng trong trí óc của
cậu bé, và dường như không có ǵ hơn ngoài một giấc ngủ sâu của một đêm
thành tín. Khi câu chuyện kết thúc th́ mi mắt cũng nặng trĩu cơn buồn ngủ.
V́ thế, đó là duyên do chúng ta để cho thân h́nh bé nhỏ trôi bềnh bồng trên
lưng của giấc ngủ băng qua ḍng nước tĩnh lặng của thời gian, để rồi vào lúc
ban mai niệm một vài câu thần chú trao trả chàng lại thế giới của sự sống và
ánh sáng.
Nhị Tường
dịch
|